Yurtdışında Yaşayan Türklerin Miras Hakları: Türkiye ve Avrupa’da Hukuki Süreçler

Miras hukuku, aile bireylerini doğrudan etkileyen en hassas hukuk dallarından biridir. Özellikle yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları (gurbetçiler) için miras meselesi, yalnızca Türkiye’deki mallar açısından değil, aynı zamanda bulundukları ülkedeki taşınır ve taşınmaz mallar açısından da oldukça karmaşık hale gelebilir. Bir gurbetçinin vefatı halinde hem Türk Medeni Kanunu hem de yaşadığı ülkenin hukuku devreye girebilir. Çifte vatandaşlık, farklı hukuk sistemlerinin çakışması ve tanıma-tenfiz davaları bu alandaki en önemli sorunlar arasında yer alır.

Bu yazıda, 2005 yılı sonrası Avrupa Birliği ülkelerinde yaşayan Türkler, Almanya, Fransa, Hollanda gibi ülkelerde yaşayan vatandaşlarımızın miras süreçleri ve Türkiye’deki miras haklarının işleyişi ayrıntılı şekilde incelenecektir. Ayrıca vasiyetname iptali, mirasın reddi, tanıma-tenfiz davaları ve Yargıtay kararları ışığında dikkat edilmesi gereken noktalar da ele alınacaktır.

1. Türkiye’de Miras Hukuku Temelleri

1.1 Mirasın İntikali

Türk Medeni Kanunu’na göre, miras bırakanın vefatıyla birlikte mirası, yasal veya atanmış mirasçılara geçer. Mirasçılar arasında altsoy (çocuklar, torunlar), üstsoy (anne-baba, dede-nine), kardeşler ve sağ kalan eş bulunur.

1.2 Saklı Pay ve Zorunlu Mirasçılar

Türkiye’de miras bırakan, vasiyetname ile tüm mal varlığını istediği kişiye bırakamaz. Çocuklar, eş ve anne-baba için saklı pay adı verilen zorunlu miras hakkı korunmuştur. Bu nedenle, miras bırakanın tasarruf özgürlüğü sınırlıdır.

2. Gurbetçiler İçin Miras Hukukunda Karşılaşılan Sorunlar

2.1 Çifte Vatandaşlık ve Uygulanacak Hukuk

Yurtdışında yaşayan bir Türk vatandaşının aynı zamanda Alman veya Fransız vatandaşı olması durumunda, hangi hukukun uygulanacağı sıkça gündeme gelir. Burada devreye Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) girer. Genel ilkeye göre, miras bırakanın vatandaşı olduğu ülkenin hukuku uygulanır. Ancak taşınmaz mallar açısından, malın bulunduğu ülkenin hukuku da dikkate alınır.

2.2 Türkiye’de Mal Varlığına İlişkin İşlemler

Bir gurbetçi Almanya’da yaşasa ve orada vefat etse bile, Türkiye’deki taşınmaz mallar (ev, arsa, tarla) için Türk hukuku uygulanır. Bu nedenle miras paylaşımı Türkiye’de açılan bir dava ile gerçekleştirilir.

2.3 Avrupa Ülkelerindeki Düzenlemeler

2015’te yürürlüğe giren AB Miras Tüzüğü, AB ülkelerinde mirasın büyük ölçüde ölen kişinin son yerleşim yeri hukukuna göre çözülmesini öngörür. Ancak Türkiye AB üyesi olmadığı için, Türk vatandaşlarının malvarlıkları açısından ikili anlaşmalar ve MÖHUK devreye girmektedir.

3. Tanıma ve Tenfiz Davaları

Yurtdışında alınan bir miras kararı (örneğin Almanya’daki bir mahkeme kararı), Türkiye’de doğrudan geçerli olmaz. Bunun için tanıma ve tenfiz davası açılması gerekir.

• Tanıma Davası: Yabancı mahkeme kararının Türkiye’de kesin hüküm gibi kabul edilmesi için açılır.

• Tenfiz Davası: Yabancı mahkeme kararının Türkiye’de icra edilebilir hale gelmesi için açılır.

Bu davalarda gerekli belgeler arasında:

• Yabancı mahkeme kararı,

• Apostil şerhi,

• Yeminli tercüme,

• Konsolosluk veya noter onayı bulunur.

4. Mirasın Reddi ve Borçlardan Sorumluluk

Bir gurbetçinin vefatı sonrası geride bıraktığı mal varlığı kadar borçları da mirasçılara geçer. Türkiye’de mirasçılar, ölüm tarihinden itibaren 3 ay içinde mirası reddedebilir.

Özellikle yurtdışında yaşayan Türkler için bu süreyi kaçırmamak önemlidir. Aksi halde mirasçılar hem Türkiye’deki hem de yurtdışındaki borçlardan sorumlu hale gelebilir.

5. Vasiyetname ve İptali

Yurtdışında yaşayan bir Türk, vasiyetname düzenleyebilir. Vasiyetname Türkiye’de noter huzurunda yapılabileceği gibi, yurtdışında konsoloslukta da yapılabilir.

Ancak bazı durumlarda vasiyetnamenin iptali gündeme gelebilir:

• Vasiyetnamenin şekil şartlarına uyulmaması,

• Miras bırakanın ehliyetsiz olması (örneğin akıl sağlığının yerinde olmaması),

• Baskı veya hile altında düzenlenmiş olması.

Bu hallerde mirasçılar vasiyetnamenin iptali davası açabilir.

6. Yargıtay Kararları ve Uygulamada Örnekler

Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre:

• Türkiye’deki taşınmaz mallar için daima Türk hukuku uygulanır.

• Yabancı mahkeme kararlarının Türkiye’de geçerli olabilmesi için tanıma ve tenfiz zorunludur.

• Mirasın reddi için süre kesin olup, sürenin geçirilmesi halinde borçlardan kurtulmak mümkün değildir.

7. Gurbetçiler İçin Pratik Öneriler

• Miras Planlaması Yapın: Hem Türkiye’de hem yaşadığınız ülkede vasiyetname düzenleyerek olası ihtilafların önüne geçin.

• Belgeleri Hazırlayın: Ölüm belgesi, mirasçılık belgesi ve yabancı mahkeme kararlarının tercümeleri eksiksiz olmalı.

• Uzman Avukat Desteği Alın: Özellikle tanıma-tenfiz davalarında, hem Türkiye’de hem de bulunduğunuz ülkede hukuki destek almak önemlidir.

• Borçları Kontrol Edin: Mirasın reddi süresi içerisinde borç yükünü inceleyin.

Sonuç

Miras hukuku, özellikle yurtdışında yaşayan Türkler için oldukça karmaşık bir süreçtir. Çifte vatandaşlık, farklı hukuk sistemlerinin çakışması, tanıma ve tenfiz davaları bu süreci daha da zorlaştırmaktadır. Türkiye’de mal varlığı olan gurbetçilerin mutlaka önceden hukuki planlama yapması, gerekirse vasiyetname düzenlemesi ve mirasın reddi gibi haklarını bilmesi gerekir.

Doğru hukuki bilgiye sahip olmak, hem aile içi huzurun korunmasını hem de maddi kayıpların önlenmesini sağlar.