Memnu Hakların İadesi Nedir? Nasıl ve Ne Zaman Talep Edilir?
- Rengin Geçen
- 28 Haz
- 2 dakikada okunur
Ceza mahkûmiyeti alan bireyler, bazı temel haklarını kaybedebilirler.
Örneğin; memur olamaz, dernek kuramaz, silah ruhsatı alamaz, seçme ve seçilme hakkı kısıtlanabilir.Bu haklara “memnu haklar” denir. Ancak bazı şartlar yerine getirildiğinde, bu hakların geri alınması mümkündür.
İşte bu yazıda, memnu hakların iadesi nedir, hangi şartlarda talep edilir ve nasıl başvuru yapılır? sorularının yanıtlarını ele alacağız. Ayrıntılı bilgi ve danışmanlık için Avukat Rengin Geçen ile iletişime geçebilirsiniz.
Memnu Haklar Nelerdir?
Ceza mahkûmiyeti alan bir kişi, mahkûmiyetin türüne ve niteliğine göre aşağıdaki haklardan yoksun kalabilir:
Devlet memuru olma hakkı
Milletvekili seçilme veya siyasi faaliyette bulunma hakkı
Dernek ve vakıf kurma veya yönetme hakkı
Velayet, vesayet, nafaka talebi gibi medeni haklar
Silah taşıma ruhsatı alma hakkı
Noterlik, avukatlık, muhasebecilik gibi mesleki faaliyetler
İhaleye katılma veya kamu hizmetlerinden yararlanma hakları
Bu haklar, mahkeme kararıyla veya ilgili mevzuat gereği otomatik olarak ortadan kalkabilir.
Memnu Hakların İadesi Nedir?
Memnu hakların iadesi; mahkûmiyete bağlı olarak yitirilen bu hakların, belirli şartlar altında mahkeme kararıyla yeniden kazanılmasıdır.
Dayanağı:
➡️ Türk Ceza Kanunu m. 53
➡️ 5237 sayılı TCK’ya göre hükümlünün bazı hakları belli süreyle elinden alınır.
➡️ 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu m. 13/A kapsamında, memnu hakların iadesi düzenlenmiştir.
Kimler Başvurabilir?
Aşağıdaki şartları taşıyan herkes memnu hakların iadesi talebinde bulunabilir:
✅ Ceza infazı tamamlanmış olmalı (denetimli serbestlik dâhil)
✅ Kişi, infazın tamamlanmasından itibaren 3 yıl boyunca yeni bir suç işlememiş olmalı
✅ Bu süre içinde topluma yararlı bir hayat sürmüş olmalı
✅ Şartlı salıverilen kişiler için süre, denetim süresinin bitimiyle başlar
⚠️ Hak yoksunluğu hâlen devam ediyorsa (örneğin yasak süresi 5 yıl ise), bu süre dolmadan iade talebi yapılamaz.
Başvuru Süreci Nasıl İşler?
1. Yetkili Mahkeme:
Talep, kişinin ikamet ettiği asliye ceza mahkemesine veya yoksunluk kararı veren mahkemeye yapılır.
2. Gerekli Belgeler:
Nüfus cüzdanı fotokopisi
Sabıka kaydı (adli sicil belgesi)
Ceza infazının tamamlandığını gösterir belge (savcılıktan alınır)
İkametgâh belgesi
Toplumda iyi hal sahibi olduğuna dair belgeler (varsa sabıka süresince alınan ödüller, çalıştığı iş yeri referansı, sosyal faaliyet belgeleri)
3. Dilekçe Hazırlanması:
Avukatla başvuru tavsiye edilir; ancak kişi kendisi de kısa, öz ve açıklayıcı bir dilekçe ile başvurabilir.
Mahkeme Ne Zaman Kabul Eder?
Hakim, kişinin topluma yeniden uyum sağladığına, suç işlememeye devam ettiğine ve olumlu bir sosyal çevre oluşturduğuna kanaat getirirse, memnu hakların iadesine karar verir.
İade Kararıyla Ne Değişir?
📌 Mahkeme kararıyla:
Kişi sabıka kaydı olmasına rağmen yeniden memur olabilir
Ruhsat, dernek üyeliği, ihaleye katılım gibi hakları kazanır
Siyasi yasaklar kalkabilir
Avukatlık, noterlik, mühendislik gibi mesleki haklara dönüş mümkün olur.